İçindekiler
Amerika’da başlayan ve bütün dünyayı hızla sararak bir borç krizine dönüşen 2008 Finansal Krizinden sonra yatırımcıların ilgisi büyük ve geleneksel şirketlerden startuplara doğru kaymaya başlamıştır. Sonuçta, Lehman Brothers gibi büyük bir şirket bile batmıştır. O zaman, yatırımları böylesine büyük şirketlerde toplayarak risk almak yerine, temeline teknolojiyi alan birçok küçük şirkete dağıtarak riski azaltmak çok daha mantıklı olacaktır. İşte, tam da bu aşamada, neredeyse bütün dünyada eş anlı olarak yeni nesil teknolojik girişim anlamına gelen Startup modası başlamıştır. Tabi onlardan bahsedince aklımıza hemen Amerika’da Silikon Vadisinde kısa sürede zengin olan üniversite öğrencileri gelir. Gerçi biz ilgili yazımızda konunun o kadar basit olmadığını, girişim kurma rehberimizde anlatmıştık. Öte yandan ayrıntılara girmek ve 1 Milyar dolar değerlemeye ulaşan unicornlardan bahsedildiği kadar startuplar neden batar konusundan da bahsetmenin gerekliliğine inanıyoruz.
Konuya geçmeden önce yapay zeka ve OpenAI atılımlarının da bu sektörü beslemekte olduğunu belirtmek gerekir. Bu bağlamda özellikle üretken yapay zekanın insanlara yön vermeye başlamasıyla teknolojik app ve uygulamalar hayatımızın daha da içine girmiştir. Hal böyle olunca da bu sektör ile uygulamalara deyim yerindeyse yatırım ve para yağmaya başlamıştır. Öyle görünmektedir ki; kısa ve orta vadede bu sektör ve uygulamalara olan ilgi artmaya devam edecektir.
Startuplar Batar ama Neden?
Dünyada bilinen bir gerçeği yine tekrar etmek gerekirse; “Yapılan araştırmalara göre kurulan stratupların yüzde 90’ı ilk beş yılın sonunda batmaktadır.” Yani, diyelim ki kimsenin aklına gelmeyen ve çok önemi bir ihtiyacı karşılayan girişim fikriniz var. Bu fikri de doğru iş modeliyle modellediniz. Sonrasında ise rasyonel bir gelir modeli kurarak işi ilerlettiniz. Buraya kadar her şey doğru görünüyor. Öte yandan yeni kurulan girişimlerin çoğunun batma nedenleri buradan sonra başlıyor. Yani, mesela doğru ekibi kuramazsanız, finansı ve hukuki süreçleri iyi yönetemezseniz başarısız olma ya da moda tabirle “fail etme” riskiniz artacaktır. Eğer bu süreçleri henüz yaşamadıysanız az sonra vereceğimiz detay ve örneklerle ilgilenmenizi öneririz.
İster yeni bir girişim olun isterseniz de tohum aşamasını geçmiş ileri yatırım turlarında olan bir şirket olun aşağıda sıraladığımız maddelere dikkat etmelisiniz. Şayet bu maddelere dikkat etmezseniz fail etme riskini her geçen gün artacaktır. Konuyu bu bağlamda değerlendirmeniz çok önemlidir.
İşte startuplar neden batar sorusuna verilen cevapların listesi:
- Ürün ya da hizmet-market uyuşmazlığı: Fikrinizin aslında bir ihtiyacı gidermemesi denebilir. Marketin bu ürün ya da hizmete aslında ihtiyacı yoktur ama siz var sanmaktasınızdır.
- Yetersiz ya da güçsüz sermaye: Bütçeyi doğru kurgulamalısınız.
- Doğru ekibi kuramama
- İş Modeli Yetersizliği
- Yanlış zamanda iş kurma
- Hızlı ve plan yapmadan aşırı büyüme
- Pazarlama stratejilerinde hatalar
- Müşteri ve yatırımcı ilişkilerini yönetememe
- Rakipleri küçümseme
Startuplar Neden Batar Demişken
Bulduğunuz fikir size gerçekten çok yenilikçi gelebilir. Bu doğrultuda belirtmek gerekir ki genelde girişimciler iş fikirlerine aşıktırlar. Lütfen bu hatayı siz yapmayın ve fikrinize âşık olmayın. O fikrin hatalı olduğunu anladığınızda pivot etmekten yani değiştirip tekrar denemekten çekinmeyin. Yani şurası bir gerçektir ki ne kadar iyi bir yazılım yaparsanız yapın ve ne kadar iyi bir ürün geliştirirseniz geliştirin, o ürün ya da yazılıma ihtiyaç yoksa tutmayacaktır. Mesela siz ihtiyacınız olmayan bir ürüne para verip alır mısınız? İşte market-ürün ya da hizmet uyumu da dediğimiz şey budur. Hedef kitlenizi belirlediniz ve örneğin yazılımı geliştirdiniz ama hedef kitlenizin bu yazılıma ihtiyacı yok diyelim. Bu durumda vazgeçmeyi bilmeniz gerekir. Örnek vermek gerekirse geleneksel bir toplumdaysanız ve o toplumda kadınların çalışma oranı çok düşükse ütü hizmeti vermek ve almak isteyenleri buluşturan bir ütü Pazar yeri uygulaması muhtemelen tutmayacaktır.
Yani, kadınların evde ütü yapmayı tercih ettiği ve iş gücüne katılmadığı böylesine bir toplumda ütü uygulaması geliştirmeniz muhtemelen ev hanımlarının dikkatini çekmeyecektir. Bunu aslında küçük bir MVP uygulaması geliştirip bir süre ilgili hedef kitlenizde bu uygulamayı test ettikten sonra anlamanız mümkündür. Bu süre içerisinde kullanıcılar uygulamanıza ilgi göstermeyince hatayı kullanıcılarda değil kendi ürününüzde görüp vazgeçmeyi ya da değiştirmeyi bilmelisiniz.
Sermaye ve bütçe konusu da startupların genelde kuruluş aşamasında en çok zorlandığı konulardan birisidir. Çoğu yazılımcı ve genç olan yeni mezun gençlerin finansal okuryazarlık konusunda eksiklerinin olması doğaldır. Bu tür durumlarda kendilerinin bütçelerinden bir kısmını mali müşavir ya da finansal danışmanlık için kullanmaları orta vadede çok olumlu olacaktır. Burada önemli olan hususlardan bir diğeri de sermayelerin lüks ofisler ya da araçlarda harcanmamasıdır. Yani, sadece çok gerekli olan durumlarda harcama yaparak minimum kullanılabilir ürüne (MVP) ulaşmak ilk hedef olmalıdır. Araştırmalar göstermektedir ki birçok yeni nesil teknolojik girişim sermaye ve bütçeleme hataları nedeniyle başarısız olmaktadır.
Kurucu (Founder) ve Ekip
Üniversite yıllarında hayallerinizi paylaştığınız bir arkadaşınız olmadıysa kuracağınız yeni nesil teknolojik girişim de muhtemelen tek kurucu-ortaklı olacaktır. Burada startuplar neden batar sorusunun en sık duyulan cevaplarından birisinin de maalesef tek kuruculu olmaları olduğunu belirtmeliyiz. Global anlamda çok popüler olan bu konuda yapılan araştırmalara göre en ideal Co-Founder yani kurucu ortak sayısı 2 ile 4 arasındadır. Bu noktada belirtmek gerekir ki; kurucu sayısı dördü geçtiği zaman da yine sorunlar doğmaktadır. Her zaman belirttiğimiz gibi ortaklardan en az birinin yazılım mühendisi olması ya da kodlama konusunda gelişmiş olması çok faydalı olacaktır.
Kurucu konusuyla birlikte ekip üyelerinin sayısı ve niteliği de çok önemlidir. Bu bağlamda startup kültürüne hakim takım arkadaşları bulmak çok önemlidir. Yani standart 9-5 kafasına sahip memur zihniyetli çalışanlar sizi arzuladığınız başarıya götüremeyecektir. Bu minvalde esnek çalışma saatlerine ve bu kültüre uygun tipler aramanız ve ücretlendirmeyi de bu doğrultuda yapmanız gerekecektir. Bu başlık altında yatırımcı ve müşteri ilişkilerini de ele almak gerekir. Sonuçta bu ilişkileri de yürütecek olan kişiler kurucular ve sonrasında da takım üyeleridir. Gerektiği zamanlarda yatırımcılara “pitching” de denen kısa sunumları doğru şekilde yapmak kritik olacaktır. Bu noktada yatırımcılar hayal satmak yerine onlara verilere dayalı gerçek rakamları sunarak gelecekte ne kazanabileceklerini net şet şekilde ifade etmek faydalı olacaktır. Öte yandan müşteri ilişkilerini de doğru yönetmek bu noktada çok hayatidir.
İnsanların en ufak bir ürün ya da hizmeti bile satın alma kararı vermeden önce internet araştırması yaptıklarını ve yorumları okuduklarını unutmayalım. Bu anlamda kötü müşteri ilişki yönetimi startuplar neden batar sorusuna kötü bir örnek olmanıza yol açabilecektir. Yeni kurulan girişimler bu konuyu genelde atlama hatasına düşerler ve gerekli önemi vermezler. Tam da bu noktada belirtmek gerekir ki günümüzde belki de en önemli nokta sosyal medya ile müşteri ilişkileri yönetimidir.
Pazarlama Önemlidir!
Tecrübeler göstermiştir ki birçok başarılı ürün ya da hizmet doğru gelir ve iş modelleri kurmalarına rağmen, uygun kitle ve pazarla tanışamadığı için başarısız olmaktadır. Yani, siz ne kadar iyi bir fikir bulursanız bulun ve ne kadar doğru bir iş modeli kurarsanız kurun, eğer hedef kitleyle doğru pazarlama kanalı aracılığı ile buluşamazsanız başarılı olma ihtimaliniz düşüktür. İşte bu noktada belirtmek gerekir ki girişimciler fikre ve uygulama ile ürünlere değer verdikleri kadar marketing olarak da bilinen pazarlama konusuna değer vermemekte ve bütçe ayırmamaktadırlar. Bu durum da kısa ve orta vadede en önemli başarısızlık nedenlerinden birisidir.
Siz siz olun ürün ya da hizmetinizin doğru hedef kitleyle buluşmasını sağlayacak şekilde hem geleneksel pazarlama kanallarına hem de sosyal medya pazarlamasına önem verin ve bütçe ayırın. Bu konuda internet üzerinden yapacağınız kısa bir araştırma ile hem profesyonel olarak hizmet veren kuruluşlara ulaşmanız mümkündür hem de mentör olarak amatörce bu hizmeti veren kişilere erişmeniz mümkün olacaktır. Danışman ve mentör konusuna dikkat etmeniz çok önemlidir. Genelde Türkiye girişimcilik ekosisteminde bu konulara yeterince değer verilmediği görülmektedir.