İçindekiler
Borsa ile zenginlik kelimeleri yan yana çok yakışıyor derler. 🙂 Biz, aslında en sonda tekrar belirteceğimiz gerçeği şimdiden yazalım. Özellikle kısa vadede belirtmek gerekir ki; borsa sizi pat diye zengin etmez! Yani kısa vadede zengin olmak amacıyla borsaya girmeyiniz 🙂 Öte yandan finansal okur-yazarlığınızı artırırsanız, teknik ve temel analiz öğrenirseniz tasarruflarınızı değerlendirmek için borsa iyi bir yatırım aracıdır. Tabi bu tür hisse senetleri piyasalarına kısa değil orta ve uzun vadeli bakmak gerektiğini de en baştan belirtmek gerekir. Bu arada enflasyon olgusu da borsa kazançlarını değerlendirirken önemlidir. Mesela hisse senedi nedir ya da faizin özellikleri gibi en azından en temel finansal ve iktisadi terimleri bilmeden bu işlere hiç başlamamak en iyisi olacaktır. Bu arada, Türkiye’de borsaya açılan şirketlerin paylarının alınıp satıldığı piyasanın da Borsa İstanbul olduğunu belirtelim.
Hisse Senedi Nedir?
Sosyal medyada ara sıra zaman geçiren biriyseniz, siz de bazen Twitter ya da X hesabınızın trend gündeminde “şu kâğıdı alırsanız yarın tavan olacak” ya da “bu kâğıdı alın kenara koyun 1 yıl sonra zengin olacaksınız.” şeklinde paylaşım yapan bir sürü spekülatif yorumcu görmüşsünüzdür. Hatta bu tür söylemleri kendisini borsa üstadı (hüstadı da derler :)) olarak tanımlayan kişiler bile kullanır. Eğer finansal okuryazarlık oranı düşük bir ülkede yaşıyorsanız, insanların hisse senedi nedir sorusuna gerçek anlamıyla cevap bile veremediği bir ortamda, bu tür içeriklere bakıp hemen borsada “oynamak” isteyen birçok insan tanımışsınızdır.
Bu doğrultuda belirtmek isteriz ki; Hisse senedi ya da diğer adıyla pay senedi aslında bir ortaklık belgesidir. Yani nasıl ki borsa bir oyun(!) değilse hisse senedi de bir oyuncak değildir ve sizi kısa sürede şak diye zengin etmez. Pay senedi öncelikle(!) bir ortaklık belgesi, doğal olarak ortak olduğunuz şirketin kârından pay alma açısından da bir “Yatırım Aracıdır!”
Bu bağlamda, önce tanımı ve fonksiyonlarına kısaca değinip sonrasında ise sizi teknik terimlere boğmadan hisse senedinin temel özelliklerine ve nasıl alınacağına dair kısa bilgiler vereceğiz. Daha önce de belirttiğimiz gibi özellikle kısa ve orta vadede amacınız “ZENGİN OLMAK İSE” hisse senedi piyasası kesinlikle sizin için doğru yer değildir. Hisse senedi nedir diye bakarken bu noktada tekrar ediyoruz “borsa oynanmaz!” ve “hisse senedi bir şans oyunu değil yatırım aracıdır! Siz bakmayın öyle sosyal medyada şu kâğıdı alın hemen zengin olun diye sizden “eğitim amaçlı” para talep eden üstatlara. J Adı üzerinde işte hisse yani pay senedi! Eskiden firmaların hisseleri kâğıt olarak dağıtılırken artık elektronik ortamda ve market mantığında arz-talebe göre fiyatı belirleniyor. Tabi, arz ve talebi etkileyen birçok etken mevcuttur. Bu bağlamda özellikle dijitalleşmenin bu kadar arttığı ve bilginin hızla yayıldığı bir ortamda pay senetlerinin arz-talebini dolayısıyla alım satım fiyatını etkileyen unsurlar da anlık olarak değişiklik göstermektedir.
Portföy Yönetim Şirketleri
Buradan da anlayacağınız gibi eğer gün içinde hisse senedi alış, satış ve fiyat ekranlarını sık sık takip edemeyecekseniz bu sermaye piyasası yatırım aracı size göre değildir. Öte yandan, hisse senetlerini sizin adınıza alıp satan portföy yönetim şirketleri de mevcuttur. Yani sizin vaktiniz yoktur ama onların var ve belli bir komisyon karşılığında sizin için portföyünüzü onlar yönetirler. Kısaca PYŞ de dedikleri bu şirketler aslında küçük yatırımcıları bir araya getirerek büyük portföyler oluşturmak ve tasarrufların yatırıma dönüşmesini sağlamak suretiyle küçük yatırımların da ülke ekonomisinin gelişimine katkıda bulunmasına aracılık etmeye çalışırlar. Şöyle düşünün, mesela X kişisi 10 kişiden yüzer bin TL toplamak istese bu tutarlarla yatırım yapacağını söylese tepkiniz ne olurdu. Bunun yerine aynı kişilere Sermaye Piyasaları Kurulundan lisans almış ve düzenlemelere göre işleyen bir Portföy Yönetim Şirketi giderse tepkileri çok daha olumlu olur ve ellerindeki parayı yatırım amacıyla bu şirkete verebilirler.
Bu arada detaya girmiyoruz ancak bu kıymet ve paraların saklamasını da farklı kurumlar yapar. Doğal olarak bu kurumlar da SPK’dan lisans alıp düzenlemelere tabi olarak hareket ederler. Bu doğrultuda belirtmek gerekir ki portföyünüzü yöneten şirket ile saklama yapan şirketler farklı kurumlar olduklarından güven unsuru daha da sağlanmış olmaktadır. Aynı bağlamda hisse senedi nedir açıklamasını yaparken kısaca PYŞ’lerin fonksiyonunu tekrar vurgulamak isteriz. PYŞ’ler daha küçük yatırımcıların küçük tasarruflarını da hisse senedi veya fon gibi sermaye piyasası araçlarında değerlendirmelerine imkân sağlayan anonim şirket şeklinde kurulan ve belli bir asgari sermaye bulundurma zorunluluğu olan kurumlardır. Ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından da denetlendiklerini belirtmekte yarar vardır.
Hisse Senedi Nasıl Alınır?
Hisse senedi nedir konusu ve portföy yönetim şirketlerinin fonksiyonu hakkında detayları verdikten sonra herkesin aklındaki diğer soruya yanıt verelim. Yani, finansal okuryazarlığınızı arttırdınız, temel veya teknik analizlerle alınacak hisse senedini tespit ettiniz. Ayrıca kenarda biraz tasarruf ettiğiniz paranız var. Sıra geldi belirlediğiniz hisse senedini almaya. Bunu yapmak için adımlar atmalısınız. Pay senedi almak için öncelikle bir yatırım hesabınız olması gerekir. Bunu artık sadece bankalar açmıyor. Yani eskiden fiziken bir bankaya gidip yatırım hesabı açmanız gerekirken artık fintech de denilen teknolojik finans kuruluşları, onların mobil uygulamaları sayesinde bankaya gitmeden yatırım hesabı açarak hisse senedi alıp satabiliyorsunuz. Tabi bankalar dâhil olmak üzere bütün kurumlar sizden belli başlı evraklar isteyecek ve her alım satım tutarında sizden komisyon tahsil edecektir. Öte yandan evrak işini en başta tek seferde halledince sonradan tekrar tekrar kimse sizden mevzuat değişmedikçe muhtemelen evrak istemeyecektir.
Yatırım hesabı açtıktan sonra ilgili bankanın ya da finansal aracı kuruluşun uygulamasına girerek mevcut fiyatlardan hisse senedi alım satımı gerçekleştirebilirsiniz. Yani uçtan uca baktığınızda pay senedi almak için çokta uzun süren zahmetli bir sürece girmiyorsunuz.
Bununla birlikte hisse senedi alırken dikkat etmeniz gereken birkaç husus vardır. Bu hususları maddeler halinde kısaca özetleyecek olursak;
- Hisse senedi almanın bir yatırım olduğunu unutmayın. Kısa vadede zengin olmak istiyorsanız piyango bileti alın 🙂
- Sağdan soldan sosyal medyadan duyduğunuz pay senetlerini iyice araştırın, teknik ve temel analizlerini iyice yapın.
- Borsa bir oyun değildir. Borsa, kuralları ve sınırları devlet kurumu olan Sermaye Piyasası Kurulu tarafından oluşturulan bir yatırım piyasasıdır.
- Hisse senedi nedir ne değildir konusunda iyice araştırma yapmadan bu piyasa hakkında detaylı bilgiye sahip olmadan yatırım yapmak risklidir.
- Risk demişken, borsada yatırım yapmak riskli bir iştir ve kimse size kesin kazanç garantisi veremez. Yatırdığınız paranın belki de tamamının zarar etme riski mevcuttur.
Hisse Senedi Hakları
Hisse senedi nedir nasıl alınır gibi konulara açıklık getirdikten sonra pay senedi sahibi olmanın getirdiği bazı temel hak ya da ayrıcalıklardan da bahsetmek isteriz. Sonuçta artık ilgili firmanın ortağısınız ve bazı haklarınızın olması gerekir değil mi 🙂 Gerçi son dönemde meşhur halka arz furyası sonrası sosyal medyada makara amaçlı bazı bebek firmalarının mağazasına gidip çalışanlara laf atan yatırımcıların videoları dönmüştü ama siz sakın onlardan olmayın. Her şeyden önce emeğe ve emekçiye saygı. Öte yandan burada hisse senedinin sağladığı hakların hepsinden detaylı olarak bahsetmeyeceğiz. Onları sermaye piyasası kitaplarında bulabilirsiniz. Biz hisse senedi nedir diyen biraz da olsa alan yatırımcının temel olarak bilmesi gereken bazı maddelere değineceğiz. Konu hakkında detaylı bilgi almak isteyen kişiler ve çok ilgili yatırımcılar Sermaye Piyasası Lisanslama sınavlarıyla ilgili resmi SPK web sitesini ziyaret edip ilgili eğitim dokümanlarına ulaşacaklardır.
Bu kapsamda pay senetlerinin sahiplerine sağladığı bazı haklar şu şekildedir:
- Ortaklık hakkı; firmanın hisse senedini aldığınızda bir ortaklık payına sahip olursunuz.
- Yönetime katılma hakkı: Bu hak ile beraber oy kullanma hakkınız da olmuş olmaktadır.
- Kar payı yani temettü alma hakkı: Genel kurulda karar alınması halinde dağıtılan kardan hisseniz oranında kar payı alabilirsiniz.
- Rüçhan hakkı: Yeni pay alma hakkıdır.
- Bedelsiz Pay alma Hakkı: Bedelsiz sermaye artırımlarına katılma hakkını ifade eder.
- Bilgi alma hakkı: Yatırımcının firmadan bilgi edinme hakkı vardır.
Bu haklar en temel pay senedi haklarıdır. Konuyla ilgili internet üzerinden de detaylı araştırma yapıp haklarınızı detaylıca öğrenmeniz en doğrudur. Son olarak en başta belirttiğimizi tekrar ifade etmek isteriz. Hisse senedi nedir dendiği zaman aklımıza ortaklık senedidir gelmeli ve borsayı öyle hemen kısa zamanda zengin olup hayat kurtarılacak bir alan yerine orta ve uzun vadeli bir yatırım piyasası olarak görmek en doğrusu olacaktır. Ayrıca sağdaki soldaki spekülatörlere ve insanlara para karşılığı hisse pazarlayan insanlara karşı uyanık olmak gereklidir.