İçindekiler
O harika CV‘yi hazırladınız, başvurunuzu yaptınız ve o beklenen telefon geldi: “Sizi görüşmeye davet etmek istiyoruz.” Tebrikler! En zorlu filtreyi geçtiniz. Ama şimdi, kariyeryol.com okurunun “profesyonel” kimliğini “stratejist” kimliğiyle birleştirme zamanı. Çoğu insan mülakatlara, ezberlediği cevapları okuyacağı bir “sözlü sınav” gibi girer. Bu, en büyük hatadır.
İş Mülakatları, bir sınav değil, bir “ikna” sürecidir. Siz orada “iş istemek” için değil, karşı tarafın “bir sorunu olduğunu” ve o sorunun “çözümünün siz olduğunuzu” kanıtlamak için oradasınız. Bu, sizin kariyer sunumunuzdur.
Bu zihniyet değişikliği, tüm duruşunuzu, cevaplarınızı ve hatta soracağınız soruları değiştirir. Siz bir “aday” değil, bir “çözüm ortağı”sınız.
Bu rehber, size “doğru kravatı bağlayın” gibi klişeleri vermeyecek. Bu rehber, size o masadan “işi almış” bir profesyonel olarak kalkmanız için gereken “oyun planını” sunacak.
Hazırlık: Sadece Şirketi Değil, “Sorunu” Araştırın
Mülakata giren adayların %90’ı aynı hatayı yapar: Şirketin “Hakkımızda” sayfasını okur, CEO’nun adını ezberler ve buna “araştırma” der. Bu amatörlüktür. kariyeryol.com okuru, “stratejik” düşünür. Sizin işiniz, şirketin ne yaptığından çok, neden “o pozisyonu” açtığını anlamaktır.
Bu pozisyon neden var? Hangi “sorunu” çözmek için açıldı? Giden birinin yerine mi geliyorsunuz (neden gitti?), yoksa yeni bir departman mı kuruluyor (büyüme sancısı)? Bu “acı noktasını” (pain point) bulduğunuz an, tüm sunumunuzu bunun üzerine kurabilirsiniz.
LinkedIn, iş mülakatlarında bu konuda sizin cephaneliğinizdir. Sadece şirkete değil, sizinle görüşecek olan İK yöneticisine veya departman müdürüne bakın. Profilleri nedir? Hangi okullardan mezun olmuşlar? Daha önce nerede çalışmışlar? Ortak bir tanıdık veya ortak bir ilgi alanı, buzları kırmanın en hızlı yoludur.
O departmanda çalışan diğer kişilere bakın. Hangi becerileri öne çıkarmışlar? Sektör hakkında ne konuşuyorlar? Bu size, şirketin “resmi” web sitesinde yazmayan, “içeriden” bilgileri verir.
Artık elinizde bir “sunum” var. Ezberlenmiş cevaplar değil, “Gördüğüm kadarıyla pazar payınızı X konusunda artırmaya çalışıyorsunuz. Benim Y tecrübem, tam da bu sorunu çözmek üzerine…” diyebileceğiniz stratejik hazırlık yapmış olursunuz. Bu da mülakatlarda başarılı olmanın önemli bir yoludur.
“Bana Kendinden Bahset”: Hikayeni Kontrol Et!
Mülakatın ilk ve en korkutucu sorusu: “Hadi, biraz kendinizden bahsedin.” Bu bir “biyografinizi anlatın” sorusu değildir. Bu, “Neden buradasın ve benim sorunumu nasıl çözeceksin?” sorusunun kibarca sorulmuş halidir. Bu soruya CV’nizi kronolojik olarak okuyarak cevap vermek, “elendim” demenin ilk adımıdır.
Bu soru, sizin 90 saniyelik “asansör konuşmanız” (elevator pitch) için bir davettir. Geçmişinizi, en güçlü başarılarınızı ve (en önemlisi) tüm bunların o an başvurduğunuz pozisyona nasıl “bağlandığını” anlatan kısa, vurucu bir özet sunmalısınız. Kontrol sizde olmalı. Bunu kısa bir yatırımcı sunumu gibi de düşünün.
Davranışsal sorular (“Baskı altında çalıştığınız bir anı anlatır mısınız?”) iş mülakatlarında size geldiğinde ise, cevap vermenin tek bir profesyonel yolu vardır: STAR Tekniği. Bu, cevaplarınızı yapılandırmanın ve “lafı dolandırmayı” engellemenin en iyi yöntemidir.
İş Mülakatlarında STAR Tekniği!
STAR şu demektir:
- Situation (Durum – Olayın geçtiği bağlam neydi?),
- Task (Görev – Sizin o anki sorumluluğunuz neydi?),
- Action (Aksiyon – Siz bizzat hangi adımları attınız?),
- Result (Sonuç – Sizin bu eylemleriniz neyi değiştirdi?).
En önemli kısım “R” yani Sonuç’tur. “Çok çalıştık, başardık” soyut bir ifadedir. “Benim aldığım aksiyon sayesinde, satışlar 3 ayda %20 arttı / Proje 2 hafta erken bitti / Maliyetler 15.000 TL azaldı” ise somut bir başarıdır. Rakamlar, sizin en büyük dostunuzdur; iddialarınızı “kanıt” haline getirirler.
İş Mülakatlarında Cevap Dışında Soru da Sorun!
Mülakatın sonuna doğru o meşhur soru gelir: “Sizin bize sormak istediğiniz bir şey var mı?” Adayların %90’ının “Hayır, teşekkürler, her şey çok açıktı” dediği yer, kariyeryol.com okurunun parladığı yerdir. Bu soru, bir lütuf değil, bir “testtir”. Soru sormamak; ilgisizlik, hazırlıksızlık veya özgüvensizlik olarak algılanır.
Soru sormak, mülakatın yönünü “sorgulanan” olmaktan “sorgulayan” olmaya çevirdiğiniz andır. Bu, sizin de onları değerlendirdiğinizi, seçen kadar “seçilen” olduğunuzu gösteren bir güç hamlesidir.
Ancak “doğru” soruları sormak kritiktir. Kötü Sorular (Maaş ne kadar? Tatil kaç gün? Servis var mı?) mülakatın ilk aşamasında sorulmaz. Bunlar “teklif” aşamasının konularıdır.
Stratejik Sorular, sizin o işi ne kadar ciddiye aldığınızı ve “problem çözücü” zihniyetinizi gösterir. Örneğin: “Bu rolde işe başlayacak birinden ilk 6 ay içinde beklediğiniz en kritik ‘başarı’ nedir?” Bu soru, sizin “sonuç odaklı” olduğunuzu net bir şekilde gösterir.
Bir diğer güçlü soru: “Ekibin şu anda karşılaştığı en büyük zorluk veya ‘meydan okuma’ (challenge) nedir?” Bu soru, hem sizin zorluktan kaçmadığınızı gösterir hem de size H2.1’de aradığınız “sorun” hakkında içeriden bilgi verir.
“Söylemedikleriniz” (İlk İzlenim ve Beden Dili)
Mülakat odasına girdiğiniz an, daha “merhaba” demeden, hakkınızda bir karar verilir. Bu ilk 7 saniye, sizin “profesyonel auranızı” oluşturur. Odaya omuzlar düşük, gözleri kaçırarak girmek, “Ben buraya sorgulanmaya geldim” mesajı verir. Oysa kariyeryol.com okuru, odaya “Ben bu sorunu çözmeye geldim” mesajıyla girer. Bu, dik bir duruş, samimi (ama abartılı olmayan) bir gülümseme ve en önemlisi, ne çok güçlü ne de zayıf olmayan, “kendinden emin” bir tokalaşma ile başlar.
İş mülakatları bir diyalogdur, monolog değil. Karşınızdaki konuşurken sergilediğiniz beden dili, sizin “ilgi” seviyenizi ve “sosyal zekanızı” gösterir. Sürekli saate bakmak, sandalyede kıpırdanmak veya kollarınızı kavuşturmak (savunmacı duruş), “Buradan gitmek istiyorum” veya “Söylediklerinize kapalıyım” sinyali yollar. Stratejik duruş ise aktif dinlemedir.
Göz teması kurun (gözünü dikmek değil, ilgili bir bakış), karşınızdaki konuşurken hafifçe öne eğilin ve anladığınızı göstermek için küçük baş sallamaları kullanın. Bu, “Size ve söylediklerinize saygı duyuyorum” demenin en profesyonel yoludur.
Heyecanlanmak normaldir; bu, o işi önemsediğinizi gösterir. Mesele heyecanlanmamak değil, o heyecanın “kontrolü” ele geçirmesine izin vermemektir. Ellerinizi masanın altında saklamak veya sürekli kalemle oynamak, bu kontrolü kaybettiğinizi gösterir. Bunun yerine, “açık” bir duruş sergileyin. Ellerinizi masanın üzerinde (eğer masa varsa) sakin bir şekilde birleştirin.
Aceleci, hızlı hızlı konuşmak yerine, düşünmek için “duraksamaktan” korkmayın. Bir sorudan sonra bir saniye durup “Bu güzel bir soru” demek, size sadece zaman kazandırmaz, aynı zamanda “düşünerek” ve “paniklemeden” cevap verdiğinizi gösteren bir özgüven göstergesidir.
Kapanış: O İmzayı “Unutulmaz” Bir Hamleyle Atın
Mülakat bitti, el sıkıştınız ve odadan çıktınız. İş bitti mi? Hayır. Profesyonel süreç (ve rakiplerinizi eleme süreci) devam ediyor. Çoğu aday “telefon beklemeye” başlar. Siz “takip” edeceksiniz.
Mülakatı “kapatırken” bile güçlü bir izlenim bırakın. Teşekkür edin ve o pozisyona olan heyecanınızı ve “değer katacağınıza” olan inancınızı tekrar belirtin. “Zamanınız için teşekkür ederim, şirketin X vizyonu beni çok heyecanlandırdı ve Y tecrübemle bu hedefe ulaşmanıza yardımcı olabileceğime eminim.”
“24 Saat Kuralı”nı uygulayın. Mülakattan sonraki 24 saat içinde, görüştüğünüz herkese (İK uzmanı, departman müdürü) ayrı ayrı, kısa ve profesyonel bir teşekkür e-postası gönderin. Bu, Türkiye’de adayların %95’inin yapmadığı, ancak yurt dışı profesyonel kültürde “zorunlu” olan bir adımdır.
Bu e-posta sadece “Teşekkürler” dememeli. Mülakatta konuştuğunuz spesifik, olumlu bir konuya (örn: “Ekip kültürü hakkındaki yorumlarınız…”) atıfta bulunun ve o role neden “en uygun” aday olduğunuzu bir cümleyle tekrar hatırlatın.
Sonuç: İş Mülakatlarında Başarılı Olmak İçin!
Bu küçük hamle, sizin ne kadar “özenli”, “profesyonel” ve “takipçi” bir karakterde olduğunuzu gösterir. Diğer adaylar yavaş yavaş hafızadan silinirken, siz “gelen kutusunda” profesyonelliğinizle tekrar belirirsiniz.
İş mülakatları, korkulması gereken stresli sorgulamalar değil, kariyerinizin en önemli “sunum” sahneleridir. O sahneye ne kadar hazırlıklı çıkarsanız, ışıklar o kadar sizin üzerinizde olur. Strateji, korkuyu yener. Hazırlık, şansı yener.
Mesele, en akıllı olmak değil, en “hazırlıklı” ve “çözüm odaklı” olmaktır. Unutmayın, onlar bir “çalışan” aramıyorlar; onlar bir “sorun çözücü” arıyorlar.
O sorunun cevabının siz olduğunuzu kanıtladığınızda, o işi sadece “almış” olmazsınız, aynı zamanda “hak etmiş” olursunuz. Şimdi gidin ve o sunumu yapın.