İçindekiler
Dünya savaş tarihinde bazı cepheler savaşın ve tarihin akışının değişmesi anlamında çok kritik öneme sahiptir. İşte, Stalingrad Savaşı, II. Dünya Savaşı’nın doğu cephesinde gerçekleşen en kritik ve kanlı muharebe olarak tarihe geçmiştir. Faşist Almanya ile Komünist Sovyetler Birliği arasında gerçekleşen Stalingrad Kuşatması yaklaşık 2 yıl sürmüş ve Nazi Almanya’sının kesin yenilgisiyle sonuçlanmıştır. Tarih derslerinden de hatırlayacağımız bu bilgilerin dışında tabi işin bir de duygusal ve travmatik boyutu mevcuttur. Kan, gözyaşı ve demir yığınları ile bombaların kustuğu acı dolu ölümler… Babasız kalan çocuklar ve gözü yaşlı kadınlar…
Dünya tarihinin gördüğü en acı ve ölümcül savaş olan II. Dünya Savaşı, ardında kan ve acılar kadar ibret verici örnekler de bırakmıştır. Dönemin en önemli liderleri olan Hitler, Stalin ve Mussolini gibi isimler, neredeyse diğer her cephesinde olduğu gibi II. Dünya Savaşı’nın dönüm noktası olarak kabul edilen muharebesi olan bu ibret verici Stalingrad Savaşı’nda da karşımıza çıkmaktadır.
Bu yıkıcı dünya savaşının birçok sert ve stratejik cephesi bulunmakla birlikte tarihçilere göre savaşın seyrini değiştiren ve en kritik cephesi Doğu Cephesi ve muharebesi de yaklaşık 2 yıl süren Stalingrad Kuşatmasıdır. Bu savaşta yaklaşık 2 milyon kayıp vardır ve sonuçları bakımından Hitler Nazi Almanya’sının çöküşünü başlattığı açık bir gerçektir. Kariyer gelişimi ile kişisel gelişim açısından dünyanın bugününü okumak çok önemlidir. Bu bağlamda, dünyanın bugününü, siyaseti ve uluslararası ilişkileri okumak için de en azından yakın dünya tarihini bilmek gerekir. İşte tam da bu noktada II. Dünya Savaşı ve savaşın en kritik muharebesi olan Stalingrad Muharebesine hep birlikte ışık tutmaya çalışacağız.
Stalingrad Muharebesi Tarihi
1939 yılında başlayan II. Dünya savaşının başlangıcı ve özellikle ilk yılları Nazi Almanya’sının üstünlüğü ve kısmen de olsa başarılarıyla geçmiştir. Bu noktada, Hitler’in yanında yer alan ve Mihver devletleri de denilen İtalya ve Japonya’nın başını çektiği devletleri yanına alan Nazi Almanya’sı, 1941 yılı Haziran ayında İngiltere, ABD ve Fransa gibi devletlerle birlikte müttefik ülkeler grubunda yer alan Sovyetler Birliği’ni kesin şekilde yenmek ve işgal etmek üzere Barbarossa Harekâtı’nı başlatmıştır. Bu harekât oldukça şiddetli geçmiş, yüzbinlerce insan hayatını kaybetmiştir. Tarihte bilinen en kanlı ve sert harekâtlardan biri olan Barbarossa Harekâtı sonucunda 1942 yılında Almanya net şekilde olmasa da galibiyet elde etmiştir. Bugünkü Belarus ve Ukrayna ülkelerinin bulunduğu alanları ele geçiren Hitler, gözünü Stalingrad üzerinden Sovyetleri kesin yenilgiye uğratmak üzere işgal etmeye çevirmiştir.
Çok ağır kayıplara rağmen Sovyetlere ait ciddi bir bölgeyi işgal eden ve eline geçiren Hitler, o dönemli psikolojisi ve gücüne güvenerek rakibini tek hamlede sert bir yumrukla devirip savaşı tamamen kapanacağına inanarak yine aynı yılın yani 1942 yılının 23 Ağustos günü Stalingrad Savaşı ya da muharebesini başlatmıştır. Stalingrad Kuşatması ilk başlarında Almanların yoğun bir hava saldırısı ile başlamıştır. Hava saldırısı aşamasında Stalingrad şehri aralıksız 2 gün boyunca bombalanmış ve çok sayıda sivil de bu hava saldırısında hayatını kaybetmiştir. Sonrasında Almanlar Volga nehrini aşmak üzere kara saldırısını başlatmıştır. Bu aşamada kışın yaklaşmasıyla birlikte Almanlar Stalingrad dışında bir süre beklemiş ve kuşatmaya almışlardır. Stalingrad Kuşatması adı da buradan gelmektedir. Sovyetlerin temel yaklaşımı Alman tanklarının gücünü kırmak amacıyla Almanları mahalle savaşına çekmek üzere belirlenmişti.
Şehir içinde mahalle savunmasını benimseyen Sovyetler bunda da başarılı olmuştur. Stalingrad Savaşı ve kuşatmasının başlarında Almanlar başarılar kazanırken özellikle mahalle savaşlarında Sovyetler büyük bir direniş göstererek Alman ilerleyişini durdurmuşlardır. Hatta belirli dönemlerde Sovyet taarruzları görülmüş ancak hava kuvvetlerinin de desteğiyle Almanlar bu taarruzları püskürtmüştür.
Mihverin Doğu Cephesi
Geçen süreç içerisinde Almanlar üstün bir ilerleme kaydedemezken gelen ağır kış koşulları ve Sovyetlerin direnci karşısında git gide erimeye başlamışlardı. Bu durum karşısında Sovyetler Birliği Satürn ve Kış Fırtınası harekâtlarına girişmiş ve Stalingrad Savaşı artık Almanlar için kaybedilmiştir. Yani 1942 yılının Ağustos ayında Alman ilerleyişi ve kısmi zaferleriyle başlayan Stalingrad Savaşı 2 Şubat 1943 günü açlıktan, cephanesizlikten ve soğuktan yorgun düşen yaklaşık 90 bin Mihver askerinin teslim olmasıyla son bulmuştur. II. Dünya Savaşında Almanlar ilk kez böyle ciddi bir mağlubiyet almıştır. Toplamda 2 milyona yakın sivil ve asker kaybı yaşanmıştır.
Mihver kuvvetleri tarafı için mağlubiyetten daha acı olan belki de askerlerle birlikte çok sayıda üst düzey Alman generalin de teslim olmasıdır. Bu durum daha sonra tarihçiler tarafından değerlendirildiğinde, büyük bir hızla devam eden dünya savaşında üstünlüğün müttefik devletlere geçtiğinin de bir göstergesidir.
Stalingrad Savaşı Nedenleri
II. Dünya Savaşı’nın kaderini değiştirdiği ve dönüm noktası olduğu tarihçiler tarafından kabul edilen Stalingrad Savaşı, aslında nedenleri açısından bakıldığında kaçınılmaz bir savaştır. Barbarossa Harekatıyla Baltık ülkelerini, Ukrayna ve Belarus’u ele geçiren Hitler’in nihai hedefi olan Sovyetleri tamamen işgal edip yenmek planına ulaşabilmek için Moskova ve Stalingrad’ı ele geçirmek zorundaydı.
Sovyetler Birliği açısından bakacak olursak ise ciddi miktarda toprak kaybetmeleri Stalin açısından ciddi bir sorun oluşturmuştu. Öte yandan Stalingrad Muharebesi başlayıp kış koşulları bastırınca ve Alman ilerleyişi durunca Sovyetler için karşı bir taarruzla Mihver kuvvetlerinin cephesi yarılırsa daha önce kaybedilen topraklar geri alınabilecektir.
Savaş Kimler Arasında?
Tipik bir sınav sorusu gibi görülmekle birlikte Stalingrad Savaşı (muharebesi) tarafları ile II. Dünya Savaşı tarafları aynıdır 🙂 Yani Nazi Almanya’sı, İtalya, Japonya, Romanya ve Macaristan’dan oluşan Mihver Kuvvetleri, Sovyet Rusya’sının başında olduğu İngiltere, ABD ve Fransa’dan oluşan Müttefik Kuvvetleri arasında gerçeklemiştir. Bu muharebenin daha başında yardım hatları kesildiğinden dolayı Sovyetler yardım alamadan Mihver Kuvvetlerine direnmiştir.
Kuşatmanın Sonuçları
Stalingrad Savaşı’nın en önemli sonucu psikolojik üstünlüğün Nazi Almanya’sından Sovyetler Birliği ve Müttefik Kuvvetler ülkeler lehine değişmiş olmasıdır. Bununla birlikte Alman tarihçilere göre Alman orduları o güne kadar eşi görülmemiş derecede kayıplar yaşamış ve Alman 6.ordusunun büyük bir bölümü ya imha edilmiş ya da teslim olmuştur.
Stalingrad Savaşının II. Dünya Savaşı için bir diğer sonucu da müttefik kuvvetlerin Hitler’in yenilebileceğini görmesiydi. Ciddi anlamda ilk defa yenilgiye uğrayan Hitler bu muharebeden sonra düşüşe geçmiş ve sonunda II. Dünya Savaşının kaybı süreci başlamıştır. Ayrıca Stalingrad Alman kuvvetlerinin yani Mihver Gücünün Doğu Cephesinde ulaştığı zirve nokta olmuştur.
Stalingrad Savaşı Önemi
Stalingrad Muharebesi çok önemlidir. Eğer bu muharebeyi Hitler kazansaydı, Almanlar, Moskova’dan Sovyetlerin kalbine kadar inecektiler. Bu da muhtemelen Komünist sistemin ve Sovyetlerin çökmesine kadar gidecek bir süreç başlatacaktı. Bu anlamda bakacak olursak Stalingrad’ın düşmesi ve Sovyetlerin kaybetmesi durumunda muhtemelen II. Dünya Savaşı Nazilerin galibiyetiyle sonuçlanacaktır. Doğal olarak bugünkü anlamda liberal demokratik sistem yerine dünya üzerinde fazişan nazist bir yönetim sistemi egemen olabilecekti. (II. Dünya Savaşı tarihine ilgi duyanlar için Berlin Duvarı yazımız da hazırdır.)
Bu açıdan bakarsak Stalingrad Muharebesi ya da Stalingrad Savaşı dünya genelinde yönetim sistemlerini etkileyecek stratejik bir öneme sahiptir. Bu muharebeden sonra Alman kuvvetleri çekilmeye başlamış ve II. Dünya Savaşında dengeler değişmiştir. Almanya Savaşı kaybetmiş ve ikiye bölünmüştür. Sonrasında, Nazi yönetimi düşmüş ve liberal demokrasi doğarak iyice yaygınlaşmıştır.
