Kariyer Planlaması Nasıl Yapılmalı? İyi Plan Etkisi!

“İnsanların hayatta en çok değer verdiği şey nedir?” sorusu çok kıymetlidir. Bu soru, kıymetli olduğu kadar da geleceğimize yön verme açısından önemlidir. Yapılan araştırmalara göre bu sorunun cevabı, plaza insanları ya da çalışan kesim için yüksek oranla aile ve sonra da kariyerleri olarak belirlenmiştir. Sonuçta, işyerinde o kadar çok zaman geçirirsiniz ki oradakiler de zamanla aile bireylerinizden biri haline gelir. Ayrıca, çalıştığınız kurum da hayatınızda önemli bir yere sahip olur. Tabi bu tespitler ağırlıklı olarak X ve Y kuşağı için geçerlidir. Değişen dünya ile birlikte şirketlerin ve başta Z kuşağı olmak üzere çalışanların da beklentileri ve çalışma stilleri değişmiştir. Özellikle pandemiden sonra yapılan araştırmalar genç nesil çalışanların kariyerlerini farklı şekilde geliştirmek istediklerini gösteriyor. Öte yandan bunun planlamasını yapmak çok önemlidir. Tabi bunu başarmak için önce tanımları kafamızda yerli yerine oturtmalıyız. Bu bağlamda belirtmek gerekir ki; kariyer planlaması yapmak denince herkesin aklına yabancı dil öğrenmek ya da master yapmak gelir.

Evet, her ikisi de sizin kariyerinizin gelişimine katkı sağlar ama planlama yapmak farklı bir şeydir. Tıpkı devletlerin stratejik planlarını yapan kurum ve kurulları olduğu gibi insanların da buna benzer bir strateji merkezleri olması gerekir. Bu merkezleri de tabi önce zihnimizde kurmalıyız. Yani, planlama yapmak için önce kendimize liseyi bitirdiğimiz dönemde ya da en geç üniversite yıllarımızda şu aşağıdaki bazı soruları sormamız gerekir.

• Ne olmak ya da gelecekte ne yapmak istiyorum.
• Olmak istediğim şeyle ilgili yapmam gerekenler nedir?
• Bunun için vakit ya da bütçe ayırabilir miyim?
• Bu konu hakkında kendimi ne kadar geliştirmem gerekir?
• Kendimi geliştirmek için vaktim var mı?
• Vakitten daha da ziyade kendimi geliştirme konusunda yeterince inancım ve isteğim var mı?

Her şey sormak ve sorgulamakla başlar. Yukarıdaki sorular size soyut gelmiş olabilir ya da kafanızda tam oturmamış olabilir. Bunları aşağıda örneklendirerek açtıkça ne demek istediğimizi daha iyi anlayacaksınız.

Kariyer Planlaması Tanımı

Bir neslin hayatını karartan “oku! Doktor ol, mühendis ol! Hayatını kurtar!” mottosunun artık sonuna geldik. Global anlamda daha yeni yeni herkesin doktor ya da mühendis olarak mutlu olmayacağını anlamaktayız. Bu noktada kariyer planlaması yapmanın önemi dünya çapında kavranmaya başlamıştır. İşte tam da bu aşamada kariyer planlamasının ne demek olduğunu kısaca anlatmak gerekir. Bahsettiğimiz şey aslında bir süreçtir. Yani kişinin kendini tanıması, güçlü ve zayıf yönleri ile nelerden hoşlandığını bilmesi sonucu bunlara göre hedeflerini belirleyerek kendini geliştirmesi yolcuğuna bu ismi veririz. Burada yine soruların ve sorgulamanın önemine değinmek gerekir.

Kariyer Planlaması yaparken yukarıda bahsettiğimiz soruları şimdi biraz daha netleştirerek maddeler haline getirelim.

• Hedefini Belirleme: Burada bahsettiğimiz şey on yıl sonra kendinizi nerede görmek istediğiniz gibi afaki şeyler değildir. Kendinizi uzun ve kısa vadeli hedefler belirlemelisiniz. Örnek vermek gerekirse kısa vadede “üniversitede yazılım bölümünü okuyacağım” ve uzun vade de “ben yazılımcı olacağım” diyebilirsiniz.
• Kendinizi analiz ederek tanıma ve güçlü-zayıf yönlerinizi belirleme: Yani kısa vadede yazılımla ilgili bir bölüm okumak isteyen kişinin mesela matematik ilgisi ya da sevgisi olmasını beklersiniz. Eğer rakamlarla aranız iyi değilse kendinize daha sözel bir hedef koyman doğru olacaktır. Öte yandan rakamlarla ve kodlamayla aranız iyiyse ya da bu konulara özel ilginiz varsa bu yoldan yürümek mantıklı olacaktır. Zayıf yönlerini iyi kavrar ve güçlü taraflara doğru yürürseniz bu aşamayı zaten kolaylıkla atlatmış olursunuz.
• Yeteneklerin eğitim yoluyla geliştirilmesi: Kendinize kısa ve uzun vadeli hedefler koyduktan sonra bu hedefe yürümek için o yolda kendinizi ve yeteneklerinizi geliştirmeniz gerekir. Yani yazılımcı olmak isteyen bir kişinin kodlama konusunda dersler alması ve kendini bu şekilde geliştirmesi gelecek açısından çok önemli olacaktır. Youtube ya da Udemy gibi platformlarda ücretli ya da ücretsiz birçok kurs bulunmakta olup yaz tatillerinde ya da boş zamanlarınızda bile bu imkânlardan faydalanarak istediğiniz konuda kendinizi geliştirmeniz mümkündür.

Kariyer Planlaması Revize

Bu noktada planlama yaparken belirlediğiniz hedeflerin olmazsa olmaz katı hedefler olduğunu düşünmeyin. Günümüz iş dünyasında çok popüler olan çevik yani “agile” çalışma prensibi bu noktada önem kazanır. Yani baktınız ki yazılımcı olma yolunda iyi ilerleyemiyorsunuz ya da ilgi alanınız değişti. Bu aşamada yapmanız gereken yönünüzü değiştirmeyi başarmaktır. Kariyer planlaması yaparken gerektiğinde hedeflerinizi ve planınızı gözden geçirip değiştirmeyi değerlendirin. Yazılımcı olmazsınız ama mesela matematik öğretmeni olursunuz. Bu mümkündür. Çevik olmayı başaranlar iş hayatlarında girdikleri takımlarda da bu yönleriyle diğerlerinden ayrılacaklardır.

• Networking ve ağ kurma yeteneği: Dijitalleşen ve hızla globalleşen dünyada insanlar işyerlerinde ve kariyer basamaklarında başarılı olmaya çok odaklanırlar. Bunun için yukarıda saydığımız aşamaları ilmek ilmek örüp ilerlerler. Bununla birlikte bu süreçlerde genelde en çok atlanana kısım her aşamada network yani insan ağı kurma konusudur. Yani, mesela üniversitede yaz tatilinde çalıştığınız bir firmada iyi izler bırakmak, oradan birkaç kişinin numarasını almak veya Linkedin’de bağlantılarınıza eklemek çok önemlidir. Networking dediğimiz ağ kurma olayı son dönemde iş dünyasında git gide daha önemli hale gelmektedir. Sosyal becerisi-EQ’su yüksek insanlar bu konulara önem verirler ve ciddi anlamda bir çevre yaparlar. Bu da kariyer planlaması dendiğinde aklımıza gelmesi gereken önemli bir aşamadır.
• Özel hayat ile iş dengesi kurmak: Bu başlık genelde ihmal edilen bir konudur. Bununla birlikte kariyerde başarısızlık ya da hayatta mutsuzluk konularının detaylarına bakılınca karşımıza iş ile özel hayat arasındaki dengesizlikler mutlaka çıkmaktadır. Tabi bu denge öyle yazıldığı kadar kolay sağlanan bir husus değildir. Yani, bir insan işe az önem verip özel hayatına fazla verirse de tam tersini yaparsa da mutlu ve başarılı olamaz. Buradaki dengeyi kurmanın en temel kuralı “eve iş, işe evi götürmeme” ilkesidir. Yani ne işten çıktıktan sonra işle alakalı konuları düşünün ne de işe geldikten sonra evdeki konuları. Bu, sizin için bir ölçü olsun ve bu kurala uymaya çalışın. Göreceksiniz ki bir süre sonra dengeyi sağlamış olacaksınız.

Nihai Amaç Mutluluktur

Kariyer planlaması yaparken de özel hayatımızda da amaç ile aracı karıştırmamak gerekir. Yani, iş hayatında başarılı olmak sizi daha da fazlası için açgözlü yapmamalıdır. Burada nihai amacımız başarılı olmak aracılığıyla “mutlu olmak” olmalıdır. Yoksa hem iş hayatında hem de kariyer basamaklarında nihai bir son yoktur. Hayatınızın merkezine kendinizin ve çevrenizdekilerin mutluluğunu almayıp sadece işe ve kariyere odaklanırsanız bir süre sonra hiçbir başarı size yetmeyecektir. Daha da ötesinde zamanla daha da mutsuzlaştığınızı fark edeceksiniz.

Evet, kabul etmek gerekir ki kariyerde başarı ya da iş tatmini tek başına mutluluk getirmeyecektir. Yukarıda bahsettiğimiz gibi özel ve iş hayatınız arasındaki dengeyi sağlıklı bir şekilde kurup sonrasında da hayattaki nihai hedefiniz olarak mutlu olmayı belirlerseniz emin olun ki hem iş hayatınızda hem de özel hayatınızda mutluluğu yakalayacaksınızdır. Diğer türlü, çevrenizde çok başarılı ancak inanılmaz gergin ve sürekli mutsuz olan yönetici tiplerden biri olur çıkarsınız. Dikkat ederseniz böyle insanlar sadece kendileri mutsuz olmakla yetinmezler. Bununla birlikte çevrelerinizde mutlu olan insan gördükleri anda gerilip hemen onları da mutsuz etmeye çalışırlar. Çünkü kendileri bu denli mutsuzken diğer insanların mutlu olması onları aşırı derecede rahatsız eder.

Toparlayacak olursak kariyer planlaması sizin iş hayatınızdaki uzun vadeli yolunuzu belirler. Bu yolu belirlerken de sizin güçlü ve zayıf yönleriniz üzerine çalışarak yetkinlikleriniz doğrultusunda kendinizi geliştirip başarılı olacağınız kariyer yolunda yürümenizi sağlar. Öte yandan bu planlama süreciyle birlikte hayatınızdaki temel hedefinizi gelecekte mutlu olmak şeklinde belirlerseniz gerçekten de hem başarılı hem de mutlu iyi bir insan olacaksınızdır.